DCRM 2023

Dat de gevolgen van klimaatverandering negatief effect hebben op de gezondheid van mensen wordt steeds duidelijker zichtbaar. De Nederlandse gezondheidszorg is verantwoordelijk voor 7% van de totale CO2-uitstoot in ons land en heeft hiermee flinke invloed op die klimaatverandering. Dit noemen we de ‘gezondheidsparadox’: de uitstoot van de gezondheidzorg maakt mensen ziek. Dit geeft een behoorlijke urgentie de zorg te verduurzamen! Ook binnen de revalidatiesector moeten we hiermee aan de slag. Het Groen Revalidatie Netwerk van de VRA en RN wil de verduurzaming binnen de revalidatiesector versnellen en faciliteren. Tijdens het DCRM van 2021 werd een workshop over dit thema gegeven, nu is het tijd voor een vervolg gericht op actie!

Welke invloed kunnen we gezamenlijk als zorgprofessionals uitoefenen om de revalidatiezorg te verduurzamen? En hoe kunnen we de ongunstige effecten op de gezondheid van onze patiënten verminderen? En, wat kan je zelf als individu doen?

Tijdens de workshop gaan we deze vragen met elkaar beantwoorden, een aantal goede voorbeelden binnen revalidatiesector met elkaar delen én concrete stappen zetten om deze ook tot werkelijkheid te maken. Het zal een praktische sessie worden waarbij de nadruk ligt op actie!

Deze workshop zal uw inzicht in het thema duurzaamheid in de zorg vergroten. Maar als belangrijkste, u heeft aan het einde van de workshop concrete handvatten om aan de slag te gaan met het verduurzamen van de revalidatiesector, uw eigen instelling en/of uw eigen dagelijkse werk. Het zal een praktische sessie worden waarbij de nadruk ligt op actie!

Sprekers:

• Joris de Graaf, revalidatiearts UMC Utrecht
• Maaike de Koff, revalidatiearts Revant
• Anne Roosendaal, De Klimaatdokter, specialist ouderengeneeskunde

Programma:

De workshop zal worden geleid door leden van het Groene Revalidatie Netwerk.

• Opening en korte introductie duurzaamheid in de zorgsector, en update inspanningen Groene Revalidatie Netwerk – Joris de Graaf, revalidatiearts UMC Utrecht
• Hoe ga je aan de slag? Van groene zorgen naar groene dokters –  Maaike de Koff, revalidatiearts Revant en Anne Roosendaal, De Klimaatdokter
• Groene voorbeelden ter inspiratie: korte pitches van zorgverleners die recent een duurzaam idee in de praktijk hebben gebracht (sprekers nog niet bevestigd)
• Aan de slag! We gaan in groepjes uiteen om concrete plannen op te stellen.
• Afsluiting – Joris de Graaf en Maaike de Koff

Binnen de kinderrevalidatiegeneeskunde worden veel kinderen met cerebrale parese (CP) behandeld om hun loopfunctie te verbeteren. Deze kinderen ervaren vaak problemen in hun dagelijks leven, waaronder functionele beperkingen in het lopen door een afwijkend looppatroon. Om deze problemen kwantitatief en objectief in kaart te brengen, wordt gebruik gemaakt van klinische gangbeeldanalyse. Hoewel de gangbeeldanalyse zich ontwikkelt tot een volwaardige expertise binnen de (kinder)revalidatie, bestond er tot op heden geen uniforme werkwijze.

Door middel van een Delphi studie is vrij recent door een Nederlandse expertgroep van revalidatieartsen, bewegingswetenschappers en fysiotherapeuten een lijst met 118 koppelingen tussen gangbeeldafwijkingen en verklarende onderliggende stoornissen opgesteld, inclusief waarschijnlijkheid scores23,4. Deze koppelingen zijn gebaseerd op Impairment Focused Interpretation methode (IFI)1 gecombineerd met klinisch en biomechanisch redeneren.

Op basis van deze lijst koppelingen is de GAIT.SCRIPT interpretatie tool ontwikkeld. In november 2022 won dit onderzoeksproject de Revalidatie jaarprijs voor Innovatieve Patiëntenzorg5; met het door IPSEN Farmaceutica hieraan verbonden bedrag hebben wij de overstap van een Excel format naar een web-based applicatie kunnen maken. In deze workshop laten wij de deelnemers kennis maken met een wetenschappelijk onderbouwde manier om de klinische gangbeeldanalyse te interpreteren met behulp van de door ons ontwikkelde GAIT.SCRIPT interpretatietool.

Tijdens deze workshop krijgen deelnemers een korte opfris cursus met betrekking tot klinische gangbeeldanalyse. Na een snelle introductie van de terminologie leren de deelnemers het concept achter de Impairment Focussed Interpretation (IFI) methode. Deze methode vormt de basis voor de GAIT.SCRIPT interpretatie tool, die kan worden gebruikt als hulpmiddel voor een uniforme en transparante beoordeling van klinische gangbeeldanalyse van kinderen met cerebrale parese (CP). In deze workshop zullen deelnemers op actieve wijze kennismaken met deze tool.

Leerdoelen:

• Deelnemer kent de basisterminologie van klinische gangbeeldanalyse
• Deelnemer kent het concept achter de Impairment Focussed Interpretation (IFI) methode
• Deelnemer kent een systematische manier om klinische gangbeeldanalyse te interpreteren
• Deelnemer kan de GAIT.SCRIPT interpretatie tool toepassen als hulpmiddel bij het interpreteren van klinische gangbeeldanalyse bij kind met cerebrale parese

Sprekers:

• MD Sarah Dekker, revalidatiearts Reade en Amsterdam UMC
• Drs Koen Wishaupt, bewegingslaborant, Amsterdam UMC
• Dr. Marjolein van der Krogt, senior onderzoeker Amsterdam UMC
• Prof dr Han Houdijk, hoogleraar ‘clinical movement ‘sciences’
• Prof dr Annemieke Buizer, revalidatiearts Amsterdam UMC

Programma:

• Plenaire presentatie (20 minuten)
  • Kennis opfrissen; hoe beoordelen we een klinische gangbeeldanalyse ook alweer?
  • Impairment Focused Interpretatie: de ontwikkeling van een systematische werkwijze voor de interpretatie van klinische gangbeeldanalyse van kinderen met cerebrale parese
  • De GAIT.SCRIPT interpretatietool: demonstratie werkwijze, ontwikkeling van de web-based applicatie
• Interactieve deel (40 minuten)
  • Deelnemers beoordelen zelfstandig een gangbeeld analyse aan de hand van de GAIT.SCRIPT tool
• Interactieve nabespreking gangbeeldanalyse en gebruik interpretatietool (20 minuten)
  • Speciale aandacht voor verzamelen gebruikers ervaringen, feedback op de tool
• Plenaire nabespreking: vooruitblik naar de toekomst van GAIT.SCRIPT (10 minuten)
  • Stimuleren uniformeren landelijke werkwijze
  • Opzet landelijke validatiestudie

Doelgroep: Kinderrevalidatieartsen, aiossen, gangbeeldlaboranten, bewegingswetenschappers, fysiotherapeuten, orthopedisch instrumentmakers en andere professionals betrokken bij klinische gangbeeldanalyse voor kinderen met cerebrale parese.

Veel onderzoekers willen patiënten betrekken, maar vragen zich af hoe je dat doet. In deze workshop leren deelnemers wat de meerwaarde is van patiëntenparticipatie in revalidatieonderzoek, en daarnaast hoe ze dit kunnen toepassen in de praktijk. Er is mogelijkheid om hier gelijk mee aan de slag te gaan.

Sprekers:

• dr. Diana Oosterveer, revalidatiearts en senior onderzoeker Basalt
• Vera Verhage, patiënt-lid wetenschapscommissie Klimmendaal
• MSc Eva Vroonland (adviseur patiëntenparticipatie bij PGOsupport
• Ingrid de Groot, patiënt met dermatomyositis, voorzitter Myositis werkgroep Spierziekte Nederland, Patient Research Partner OMERACT
• Dr. Marjolijn Ketelaar, senior onderzoeker kinderrevalidatie, de Hoogstraat/UMCU

Programma:

• Introductie (5 min) – Diana Oosterveer.  Waarom is patiëntenparticipatie belangrijk, het perspectief van de revalidatiearts.
• De “theorie” achter patiëntenparticipatie en ervaringen (10 min) – Vera Verhage. Patiënten hebben unieke kennis en ervaringen die kunnen bijdragen aan betere zorg en beter kwaliteit van onderzoek. Wat de meerwaarde van het patiëntenperspectief, methodes en welke ervaringen Vera heeft zullen aan bod komen.
• Betrekken van patiënten in onderzoek: verschillende fases en rollen (15 min) – Eva Vroonland. Patiënten kunnen bijdrage aan onderzoek op verschillende momenten en manieren. Elke fase van onderzoek biedt kansen voor samenwerking op verschillende onderwerpen. Bovendien zijn er verschillende rollen van participatie. Eva neemt je mee in de kansen voor participatie in elke fase van onderzoek, en welke rollen van participatie er zijn. 
• OMERACT: Een voorbeeld van gelijkwaardige samenwerking (15 min) – Ingrid de Groot. Hoe werk je als patiënt gelijkwaardig samen met onderzoekers? Hoe selecteer en definieer je uitkomstmaten vanuit het patiëntenperspectief? Ingrid legt het OMERACT initiatief uit, waar patiënten en onderzoeker samen op zoek gaan naar uitkomstmaten, die de gevolgen van Myositis op het dagelijkse leven weergeeft.
• Samen patiëntenparticipatie vormgeven (15 min) – Marjolijn Ketelaar. Welke patiënt betrek je en op welk moment? Om patiëntenparticipatie vorm te geven is als hulpmiddel de participatiematrix ontwikkeld, waar patiënten en onderzoekers samen het gesprek aan gaan over de rol gedurende een onderzoek of project. Welke rol past bij welke patiënt in welke fase van onderzoek? Dit is mede afhankelijk van de wensen en ervaringen, en kan bovendien variëren gedurende het onderzoek.
• ‘Hands-on sessie’ (20 min): Aan de slag met patiëntenparticipatie. In welke fase van je project of onderzoek wil je patiënten betrekken? In welke rol? Welke methode wil je toepassen? Waar vind je je patiënten? Afhankelijk van het aantal deelnemers kan hier over nagedacht worden in groepjes of individueel, gevolgd door een plenair moment.
• Discussie, ervaringen (10 min) 

The use of electrical stimulation (ES) after spinal cord injury (SCI) has been utilized for over half a century. One of the earliest applications was stimulation of peripheral nerves to initiate muscle function. Since then, various types of ES have been developed for several types of application as FES (functional electrical stimulation), TENS (transcutaneous electrical nerve stimulation) and, more recently, spinal cord stimulation.

During this mini-symposium we will give an overview of applications of ES in people with SCI. First, the use of peripheral FES to prevent or reduce secondary complications is discussed, starting with using ES for pressure sore prevention (including results from the SCI-PREVOLT study, followed by using ES to reduce bowel problems.

Second, the results of the international multicenter UpLift study on the safety and effectiveness of noninvasive spinal cord stimulation to improve hand function in patients with chronic tetraplegia will be presented. The possibilities of invasive spinal cord stimulation in the prevention of secondary complications will also be mentioned.

Next, the first attempts to combine peripheral (using the Teslasuit) with spinal cord stimulation to improve arm and leg function will be discussed.

We will finish this mini symposium with a general panel discussion.

Learning opjectives:

• Learn how electrical stimulation can be used to reduce secondary complications after spinal cord injury
• Learn how t electrical stimulation can be used to improve hand and leg function after spinal cord injury.

Speakers:

• Dr. Ilse van Nes, MD PhD rehabilitation physician, Rehabilitation center St Maartenskliniek Nijmegen, the Netherlands (chair)
• Prof. Dr. Thomas Janssen, Vrije Universiteit Amsterdam, and Reade, Center for Rehabilitation and Rheumatology, Amsterdam, the Netherlands (chair)
• Boas Wijker, PT, Department of Movement Sciences, Vrije Universiteit Amsterdam, the Netherlands
• Tamsyn Street, PhD, Research Fellow at Salisbury NHS Foundation Trust, Salisbury, UK.

Programme:

• Introduction (Ilse van Nes) 5 minutes
• Electrical stimulation to prevent pressure ulcers (Boas Wijker): 15 minutes
• Electrical stimulation to reduce bowel problems (Tamsyn Street). 20 minutes, including questions
• The safety and efficacy of noninvasive spinal cord stimulation in the treatment of upper extremity function (Ilse van Nes): 15 minutes
• Combining FES and spinal cord stimulation to improve hand and arm function after spinal cord injury (Thomas Janssen): 15 minutes
• Discussion (20 minutes)

In dit mini-symposium wordt de deelnemer bewust gemaakt van het belang van blessurepreventie voor mensen met een fysieke beperking. Een sporter zal het symposium aftrappen met zijn persoonlijke verhaal. Daarna zal er kennis gedeeld worden over sportblessures en de ontwikkeling van een online blessurepreventie interventie. Als laatste gaan we met de deelnemers nadenken wat deze informatie betekent voor de dagelijkse praktijk. De deelnemer zal van een luisterende rol in het begin van het mini-symposium naar een actief participerende rol in de paneldiscussie gaan. De wetenschappelijke basis van dit mini-symposium is het onderzoeksproject Tailored Injury Prevention in Adapted Sports (TIPAS). Dit onderzoek heeft als doel het aantal en de ernst van blessures te verminderen via een online interventie. Om daar te komen is een systematic review, cohortstudie, kwalitatieve studie en een randomised controlled trial uitgevoerd.

Sprekers:

• MSc Vera van Reuler, aios revalidatiegeneeskunde Reade
• MSc Sietske Luijten, PhD kandidaat Amsterdam UMC locatie VUmc

Programma:

• Welkom (5 minuten) – Sietske Luijten en Vera van Reuler
• De ervaring van een (paralympische) sporter (10 minuten) – naam sporter volgt
• Blessurepreventie: wat weten we ervan en hoe groot is het probleem? (10 minuten) – Sietske Luijten en Vera van Reuler.  Resultaten uit de systematic review en cohortstudie
• De kijk op blessurepreventie en risicofactoren uit de praktijk (10 minuten) – Vera van Reuler. Resultaten uit de kwalitatieve studie
• De ontwikkeling van een online blessurepreventie interventie op maat (20 minuten) –  Sietske Luijten. Opzet, uitkomsten en proces evaluatie van de randomised controlled trial
• Paneldiscussie (30 minuten) – Panelleden: een sporter, wetenschapper, revalidatiearts, sportarts en fysiotherapeut. Namen volgen. Moderator: Vera van Reuler. Stellingen over voorgaande presentaties en koppeling naar dagelijkse praktijk. Deelnemers krijgen de gelegenheid om vragen te stellen aan de panelleden

Het belang van een gezonde leefstijl neemt in de revalidatiegeneeskunde toe waarbij gezond beweeggedrag belangrijk is voor herstel en preventie. Tijdens de revalidatiebehandeling is daar aandacht voor, maar een blijvende gedragsverandering vraagt om een gestructureerde aanpak en een onderliggend gedragsmodel. Het meerjarig onderzoeksprogramma Basalt in Beweging maakt gebruik van een gedragsveranderingsmodel (Behaviour Change Wheel, BCW) en kenmerkt zich door een multidisciplinaire aanpak, waarbij het signaleren, inzicht geven en ondersteunen van gezond beweeggedrag de pijlers vormen.

Daardoor:

• Krijgen revalidant en revalidatieprofessionals inzicht in het beweeggedrag, het beoogde doelgedrag en beïnvloedende factoren voor het gewenste doelgedrag.
• Komt er een gedragsinterventie gebaseerd op bestaande kennis en duurzame gedragsveranderingstechnieken.
• Wordt de (binnen)omgeving van het revalidatiecentrum ingezet om meer te bewegen.
• Krijgt de verpleegkundige handvatten om patiënten te ondersteunen bij gezond beweeggedrag.

In het mini-symposium wordt het BCW en het onderliggende COM-B model (Capabilities + Opportunities + Motivation = Behaviour) toegelicht en wordt vervolgens aan de hand van 3 onderzoeksprojecten en een zorginnovatie geïllustreerd hoe het gedragsmodel gebruikt wordt binnen een onderzoeksprogramma.

Leerdoelen:

Na afloop, kent de deelnemer:

• Het gedragsveranderingswiel en de toepassing van het COM-B model
• De lopende onderzoeken en reeds bekende resultaten van Basalt in Beweging
• Inspiratie om zelf met gezond beweeggedrag aan de slag te gaan

Sprekers:

• Dr. Aleid De Rooij, LUMC en Basalt
• MD Desi Stokman-Meiland, Basalt
• Dr. Ir. Lisenka Te Lindert, Basalt
• Msc. Åsa  Mennema, The Hague University of Applied Sciences
• Dr. Ingrid Rosbergen, University of Applied Sciences Leiden
• Prof. dr. Rienk Dekker, hoogleraar en revalidatiearts UMC Groningen
• Dr. Monique Berger, The Hague University of Applied Sciences
• PhD Jorit Meesters, Lector Revalidatie en Technologie, Basalt

Programma:

• Opening en welkom door de voorzitter, prof. dr. Rienk Dekker
• Overzicht over het onderzoeksprogramma Basalt in Beweging, dr. Aleid de Rooij
• De ontwikkeling van een persoonlijk beweeg- en gedragsprofiel, drs. Desi Stokman-Meiland
• Het meten, observeren en verkennen van persoonlijke en contextuele factoren van beweeggedrag in een klinische instelling, drs. ir. Lisenka te Lindert
• De rol van de verpleegkundige om het gezond beweeggedrag van revalidanten te ondersteunen tijdens de klinische opname, drs. Åsa Mennema
• Het COM-B model voor een beweegvriendelijk revalidatiecentrum en ondersteuning in de 1e lijn, dr. Ingrid Rosbergen
• Plenaire discussie

Hybride revalidatiezorg is een combinatie van face-to-face zorg en zorg op afstand met behulp van technologie. De COVID-19-pandemie heeft geleid tot een toename van het gebruik van hybride revalidatiezorg om de continuïteit van zorg te waarborgen en het risico op verspreiding van het virus te verminderen. Met het verlichten van de coronamaatregelen, zagen we ook weer terugval van het gebruik. Toch wordt digitale zorg steeds structureler toegepast in de revalidatie, met voordelen voor de toegankelijkheid van zorg, kostenbesparing, flexibiliteit en betere kwaliteit en/of patiëntbetrokkenheid. In dit symposium willen we de geleerde lessen van hybride revalidatiezorg delen en bespreken wat we in de toekomst kunnen verwachten van deze vorm van zorg.

Leerdoelen:

• Inzicht krijgen in de voordelen van hybride revalidatiezorg voor zowel patiënten, zorgverleners, als zorgorganisaties.
• Begrijpen welke factoren bijdragen aan een succesvolle implementatie van hybride revalidatiezorg.
• Kennis opdoen over welke patiënten baat hebben bij hybride revalidatiezorg.
• Bespreken van de uitdagingen en mogelijke oplossingen bij het structureel toepassen van hybride revalidatiezorg.
• Het delen van best practices en ervaringen van zorgverleners en patiënten met hybride revalidatiezorg.

Sprekers:

• Voorzitter: Bertie van der Leij (Adelante Zorggroep).
• Thijs van Meulenbroek, fysiotherapeut en senior onderzoeker bij Adelante.
• Karin van Leeuwen, projectleider innovatie, versnellingsprogramma e-health en digitalisering bij Libra.
• Sander Houdijk, fysiotherapeut en senior adviseur Innovation, Quality + Research bij Basalt.
• Desirée Vos-Vromans, programmamanager MSR en projectleider zorg op afstand bij Revant.

Programma:

• De meerwaarde van zorg op afstand in de klantreis – Karin van Leeuwen, projectleider innovatie, versnellingsprogramma e-health en digitalisering bij Libra.
• Revalideren op afstand: Hoe thuis oefenen met een app kan bijdragen aan een succesvolle revalidatie – Sander Houdijk, fysiotherapeut en senior adviseur Innovation, Quality + Research bij Basalt.
• Ondersteuning bij eHealth; zowel voor revalidant als medewerker – Desiree Vos, programmamanager MSR en projectleider zorg op afstand bij Revant.
• Hybride revalidatie met centraal neurologisch letsel: de opbrengsten en lessen uit actieonderzoek – Thijs van Meulenbroek, fysiotherapeut en senior onderzoeker bij Adelante.

Deze sessie richt zich op een effectiever gebruik van meetinstrumenten (zowel klinimetrie als patiënt related outcome measures – PROMs) in de dagelijkse klinische praktijk en binnen de ketenzorg. Klinimetrie kan in toenemende mate op een objectieve manier invulling geven aan de functionele prognose na een CVA. Daarnaast zijn PROMs waardevol in het evalueren van de behandeling en het samen met de patiënt beslissen over keuzes die in de behandeling gemaakt worden. Binnen de regio Amsterdam zijn de afgelopen jaren stappen gemaakt om de kracht van deze meetinstrumenten ook terug te laten komen in behandelkeuzes die samen met de patiënt gemaakt worden in ons revalidatieproces.

Aan het eind van dit mini-symposium willen wij dat deelnemers de volgende leerdoelen hebben weten te behalen:

• De deelnemer heeft overzicht over het arsenaal aan klinimetrie en PROMs en de waarde van deze meetinstrumenten voor beslissingen in de klinische praktijk
• De deelnemer heeft handvatten en voorbeelden voor succesvolle implementatie van het gebruik van klinimetrie en PROMs in het beslisproces voor zowel de klinische als poliklinische revalidatiesetting
• De deelnemer is op de hoogte van innovatieve recente ontwikkelingen waarbij gegevens over klinimetrie en PROMs binnen de keten automatisch worden meegenomen via de Virtual Ward

Sprekers:

• Voorzitter: Dr. Judith Vloothuis, revalidatiearts, Reade Amsterdam
• Prof. dr. Renske van den Berg-Vos, hoogleraar vasculaire Neurologie, Amsterdam UMC
• Dr. Jorrit de Kieviet, revalidatiearts, Reade Amsterdam
• Dr. Jorrit Slaman, adviseur datagedreven zorg, Rijndam Revalidatie
• Dr. Mariëtte de Rooij, Fysiotherapeut, onderzoeker en projectleider Samen begrijpen & beslissen, Reade Amsterdam
• Drs. Irma Streefkerk, Ergotherapeut en onderzoeker, OLVG West Amsterdam, Reade Amsterdam

Programma:

• PROMs en klinimetrie na CVA: een overzicht van mogelijkheden en samen beslissen – Prof. dr. Renske van den Berg-Vos
• Sterk Reade: Centrale rol klinimetrie in keuzeproces voor klinisch behandeltraject na CVA – dr. Jorrit de Kieviet
• Onderbouwd samen beslissen – beter gebruik van meetinstrumenten in beslismomenten gedurende het gehele revalidatieproces na een CVA – dr. Jorrit Slaman
• PROMs gebruik op de polikliniek: samen beslissen en evalueren met de patiënt – dr. Mariëtte de Rooij
• De implementatie van de Virtual Ward en PROMs door de hele CVA keten heen: resultaten van een pilotstudie – drs. Irma Streefkerk